Pastores, ovellas, cans e caxatos

Este distanciamento que resignadamente sufrimos,  danos motivos para achegarnos a  familiares e amigos cos que pasan anos sen comunicarte.  Agora, cos medios que dispoñemos todo nos queda máis a man. E todo empezou falando cun curmán meu  sobre historias dos anos cincuenta do pasado século.

Historia dun acontecemento non esperado

O meu tío político  -home de mar- patroneaba un barco dos que daquela xa ían ao bacallau a Terranova. Chegou a casa cun can de cor castaño e longa pelaxe: ao moverse a melena facía augas mudando o ton. Daquela, na casa non tiñamos can e aquel viunos ben.

O comportamento daquel animal foi desconcertante, pois para nós era descoñecido, ata que comprendemos que era dunha raza pastoril.

Entón  na casa xa non tiñamos vacas  e o espazo ocupábano unhas ovellas que sacábamos a pastar a un campo  ao carón das cortes; e velaí, que aquel animal dominábaas e estaba con elas en todo momento; tanto era así que xa non había que preocuparse de sacalas  nin mételas na corte; o can estaba atento a tódolos movementos dos animais,  e elas xa se deixaban levar.

Unha mañá  desaparecera e non volvemos míralo. As ovellas quedaron orfas. Pensamos que puideron roubalo porque a desaparición non estaba xustificada: o animal estaba afeito a casa,  sentíase querido e tiña o seu enredo coas ovellas.

E como  meu tío se fixo con aquel cachorro?

Faenaban con moito mal tempo e foron avisados  que  se trataba dun ciclón e que o vento  ía a máis: suspenderon a faena e puxeron rumbo ao porto máis próximo, Saint Pierre et Miquelón. A neve que caía e o frío era tan intenso que o barco non puido achegarse ao peirao porque callou o mar. Foron desembarcando por enriba do xeo e ó chegar  o peirao viu un vulto castaño tirado entre o muro e o mar xeado. Era un can. Botou man del e  levouno para bordo; queceuno e reviviu, facendo parte da tripulación até que chegaron a Vigo.

Entón lembrei que hai poucas semanas,   na páxina de TV  do Faro de Vigo viña unha entrevista a un xove  pastor de ovellas (23 anos) con fotografía de corpo enteiro sombreiro e caxato. As declaración daquel home rompen coas ideas da mocidade actual:  deixou a Universidade para poder vivir en  Benasque (Pirineos oscenses).

Na conversa co xornalista relata a importancia que para el ten vivir nun pobo de 1400 habitantes  e unha zona tan singular onde o pastoreo de ovellas é o seu oficio. Destaca a importancia de coidar a Natureza: o pastoreo é un equilibrio, evita a maleza e rexenera os pastos.

Laiase dos turistas que van de excursión e deixan soltos os cans. –Por que, inquire o entrevistador? –Porque non podes traer un rabaño ó monte sin cans  (mastíns). –Os pastores estamos á traballar e os turistas non se decatan do problema que cans sen adestrar se metan no medio. (…). Foi aleccionador.

O tema interesoume moito porque nos anos  87 ou 88 do pasado século  percorrín os vales de Huesca  e en Cerler -Benasque coincidín cun rabaño na estrada,  preto do cuartel militar de Alta Montaña.

Achegueime a Cerler para coñecer as costas que subían os ciclistas na Volta a España. Xa na chaira, vexo que de fronte aparece un rabaño que cubre toda a estrada. Arrimeime á dereita e parei para mirar aquel espectáculo  que me parecía un mundo de animais marchando en formación disciplinada; ovellas  grandes, uns cans (mastíns). Detrás dous homes. Saudeinos e pregunteille, cantas ovellas levaban.  Un deles atendeume e un can quedou ao seu carón.  Díxome que levaban 500 e pregunteille  por que os cans que levaban eran tan grandes. En poucas palabras, porque o rabaño seguía a marcha,  díxome “Un rebaño es un tesoro y los perros son la defensa contra los lobos. Ningún pastor arriesga sus rebaños al no llevar perros. Si alguno lo hace no es un pastor, es un impostor”. Tendeume a man e agradecinlle a información.

O pastor apurou o paso para incorporarse de novo ó rabaño que seguía a marcha. De súpeto, cando ía entrar no coche fixeime en algo que nunca reparara: a estrada estaba sementada de cagalletas das ovellas . Razón tiña o xove  pastor de Benasque: os rabaños son bos para a Natureza:  límpano  e fertilizan o monte.

Telmo Comesaña    xuño 2020