El abuelo un día

 

“Empuñó el arado, abonó la tierra …

Alberto Cortez emocionábase cando cantaba esta canción. Quizais a máis senlleira do seu repertorio.

Nela vai debullando a vida daquel home que sendo moi novo mirou pras mans e viunas valeiras. Non viu futuro na aldea de Punxín onde nacera. O avó fíxolle caso ao vento do Norte, que lle susurrou que alén dos mares había outra terra; había outras xentes, había futuro. O avó de Alberto, nun vello barco de vapor, saíu dende Vigo na procura desa nova terra que o vento do norte  lle susurrara cando el miraba as mans valeiras.

O avó de Alberto voltou -aínda que non o diga a canción- ó pouco tempo coa muller en cinta a parir a aldea, e alí naceu o pai do cantante. Estiveron un tempo acollidos pola familia, e logo voltaron coller outro barco de vapor  para non voltar mais. Enténdese, xa que logo, as recomendacións do avó, colléndolle a man e con voz feble, para que o neto viñera a Galicia: visitara  a aldea e lle dixera ao vento do Norte  que aquel vello home a outra terra  lle entregara a vida.

O avó de Alberto non fixo fortuna. Todos os seus negocios foron unha ruína. Traballou arreo pero só fixo a casa, e plantou unha árbore, sacou adiante a familia e deixou un ronsel de “boa xente galega” que o neto espallou polo mundo con esa fermosísima canción

Alberto finou o día catro de abril do 2019, mais a súa obra queda e as novas xeracións, terán novas del, do avó, de Galicia e dese concello ourensán de Punxín.

Os avós/as  sempre deixan ronsel

Eu non canto cancións pero tamén sinto ao meu avó Eusebio –co que me criei-. El non se foi alén dos mares; el foi un home de mar: fogoeiro nun barco pesqueiro á vapor no que o combustible era o carbón. (Traballo duro e afogante: palear carbón do pontón pro barco; palear pro fogar da caldeira e retirar a escoria e tirala ó mar. Faena continua para manter a presión do vapor para mover a máquina, dende antes de saír o barco ata que volta ó peirao).

Herdara unha finca de 3000 metros cadrados e comprou outro tanto -daquela sen terra que traballar non se podía  vivir-. Traballou arreo, no mar e na terra.  Tiña moito medo a que pasaramos fame e abofé que nunca nos faltou o alimento, pero si, que o traballo foi esgotador. Non pasar fame nos anos 1941 e 1945  foi o triunfo do esforzo daquela familia. Teño moitas vivencias do meu avó; el tamén deixou un ronsel de home  bo e xeneroso.

Xente na procura do seu bisavó

A moita xente parécelle raro, a outra parécelle perigoso, e a outros parécenos emocionante. E, por que estes diferentes  pareceres? Porque se descoñece o sufrimento das familias. A terceira xeración de Francisco (Xaén 1876,campo de concentración de San Simón 1941), preguntábanse:  onde estará sepultado o seu antecesor, ao que lle deben a vida. Nin os fillos nin os netos puideron sabelo e agora “tócanos a nós”, dicíame Pilar.

Outros porque foi a consigna que lles impuxeron: “esquecer”. A carga máis dura e difícil que se lle pode impor a un ser humano, porque o esquecemento imposto é unha das maiores torturas.

Desta son as bisnetas de Francisco, (omito os apelidos por respecto aos familiares). Nesta andaina por saber  -como outras moitas  familias que noutrora recibimos-, que se achegaron  a “Asociación Viguesa pola Memoria Histórica do 36”.

Agora xa saben que o seu bisavó foi soterrado no cemiterio de  Lavadores-Vigo, o 15 de xuño do 1941. Detrás hai unha historia conmovedora  e, xaora, este ano virán a Vigo a honrar aos preto de seis mil que naquela illa  penaron e aos preto de dous mil que alí finaron  de enfermidades, fame, malos tratos, frío e angurias: cargados de piollos e lonxe das familias. Outros sacáronos para fusilar na Concheira  e na mesma illa. Todos tiñan nome, e familia e amigos e, …

No mes de xullo recibiremos a esa familia: acompañarémola no seu dolo no  osario do  cemiterio de Lavadores,  onde están os restos xunto con outros moitos da mesma procedencia penitenciaria.

Estas escenas non se poden reproducir: compre  vivilas con emoción e en absoluto silencio. Estas historias non son motivo dos medios de comunicación, só o Papa Francisco  -contestando ao xornalista Jordi Évole- sobre as fosas común do franquismo, despois dun breve e conmovedor  silencio, dixo:

“Una sociedad no puede sonreir teniendo sus muertos escondidos”.             

 

 

 

 

Telmo Comesaña   abril 2019